Jak dieta, styl życia i aktywność fizyczna wpływają na ryzyko rozwoju raka płuca?
Leczenie | video – cz. 2/4
15 kwietnia 2022
Jakiego rodzaju wsparcia potrzebuje pacjent z rakiem płuca?
21 kwietnia 2022
Spis treści
- Wstęp
- Spożywanie warzyw a ryzyko zachorowania na raka płuca
- Wpływ owoców na ryzyko zachorowania na raka płuca
- Witaminy B, C, E w profilaktyce raka płuca
- Mięso a ryzyko raka płuca
- Tłuszcze i cholesterol a ryzyko raka płuca
- Suplementacja ß-karotenem u obecnych i byłych palaczy
- Alkohol a ryzyko zachorowania na raka płuca
- Podsumowanie
Wstęp
Rak płuca jest najczęstszą przyczyną zgonów z powodu nowotworów złośliwych. Podstawowym czynnikiem ryzyka wystąpienia raka płuca jest narażenie na działanie składników dymu tytoniowego. Nowotwór ten występuje stosunkowo rzadko u osób niepalących.
Zanieczyszczenie wody pitnej arsenem (oraz innych produktów, tj. kawa, herbata, yerba mate, napoje bezalkoholowe), także sprzyja zachorowaniu na raka płuca. Arsen jest mutagenem i może powodować mutację więcej niż jednego genu. Według ekspertów FAO/WHO tolerowana ekspozycja na arsen wynosi maksymalnie do 0,015 mg/kg mc.
Spożywanie warzyw a ryzyko zachorowania na raka płuca
Wyniki wielu badań prospektywnych (obserwacyjnych) i kontrolnych wskazują na znaczenie większego spożycia warzyw (300-400g/d) i owoców (200-300g/d) w zmniejszeniu ryzyka wystąpienia raka płuca w porównaniu z osobami o małym ich spożyciu. W dostępnych raportach Światowego Funduszu Badań nad Rakiem oraz Amerykańskiego Instytutu Badań nad Rakiem wykazano, że pomimo ograniczonej liczby dowodów naukowych wskazujących, że spożywanie żywności zawierającej karotenoidy, w tym ß-karoten, retinol, witaminę C i IZOFLAWONY, zmniejsza ryzyko wystąpienia raka płuca, to jednak zwiększenie tych produktów w diecie (warzywa) może mieć istotne działanie protekcyjne (chroniące) przed tą chorobą nowotworową. Warzywa oprócz witamin i składników mineralnych są także źródłem innych związków biologicznie czynnych (bioaktywnych), tj. błonnik pokarmowy, foliany, selen, glukozynolany, indole, kumaryna, chlorofil, związki siarki oraz fitoestrogeny, które mają potencjalne działanie przeciwutleniające. Wspomniane mikroskładniki pokarmowe mogą obniżać ryzyko powstania raka płuc przez wiele mechanizmów, w tym aktywność przeciwutleniającą, modulację działania enzymów detoksykacyjnych, stymulację układu odpornościowego, aktywność antyproliferacyjną, wpływ na receptory retinoidowe, regulację stężenia hormonów steroidowych i metabolizmu hormonów. Warzywa są także źródłem kwasu foliowego, który odgrywa ważną rolę w syntezie i metylacji DNA (nieprawidłowa metylacja DNA skutkuje nieprawidłową ekspresją genów, co może rozpoczynać proces kancerogenezy).
Wpływ owoców na ryzyko zachorowania na raka płuca
Również większe spożycie owoców ma istotne znaczenie w zmniejszeniu ryzyka zachorowania na raka płuca. Podobnie jak w przypadku warzyw, grupa spożywcza „owoce” jest niejednorodna. Dostarczają one witaminę C i inne związki o właściwościach przeciwutleniających, tj. karotenoidy, fenole, flawonoidy i inne związki, które mają również działanie przeciwzapalne. Otóż flawonoidy obecne w owocach hamują aktywność cytochromu P450 i ekspresję jego genu, co ma wpływ na metabolizm toksyn, a tym samym na ryzyko rozwoju raka płuca, szczególnie u osób palących tytoń. Działanie ochronne spożycia owoców, może być efektem interakcji obecnych w nich związków biologicznie czynnych. W jednej z metaanaliz dowiedziono, że istnieją mocne dowody wskazujące, że wzrost spożycia owoców w diecie powoduje zmniejszenie ryzyka raka płuc wśród obecnych i byłych palaczy tytoniu, podczas gdy spożycie warzyw obniża to ryzyko tylko u osób palących. Prawidłowość tę potwierdzają wcześniejsze metaanalizy badań.
Witaminy B, C, E w profilaktyce raka płuca
Wyniki niektórych badań sugerują, że zbyt małe, nieadekwatne do zapotrzebowania organizmu, spożycie niektórych witamin, tj. B1, B2, B6, niacyny, folianów, witaminy C i E oraz składników mineralnych (w tym magnez, wapń, miedź, cynk, żelazo), jest związane ze zwiększonym ryzykiem wystąpienia raka płuc. Niemniej jednak dostępne wyniki nie pozwalają na sformułowanie jednoznacznych wyników dotyczących znaczenia tych witamin i składników mineralnych w prewencji nowotworów złośliwych płuca.
Mięso a ryzyko raka płuca
Istnieją dowody naukowe pokazujące, że czerwone mięso zwiększa ryzyko wystąpienia raka płuca. Należy jednak zaznaczyć, że dowody te są nieliczne, ale spójne. Jedna z metaanaliz wykazała znaczne zwiększenie ryzyka zachorowania na raka płuc, jeśli jego spożycie wzrośnie o 100g/dobę, a mięsa przetworzonego o 50g/d. Dodatkowo mięso czerwone zawiera znaczne ilości żelaza hemowego, co może zwiększać produkcję wolnych rodników. Ponadto mięso poddane obróbce technologicznej jest uważane za czynnik zwiększający ryzyko powstania raka płuca, tj. na skutek działania wysokiej temperatury na powierzchni mięsa powstają heterocykliczne aminy, wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne i związki azotowe, m.in. azotany wykorzystywane w technologii produktów mięsnych, a wszystkie te związki mają działanie rakotwórcze. Poza tym większość przetworów mięsnych zawiera znaczne ilości soli kuchennej, która również nasila generowanie wolnych rodników.
[...] mięso poddane obróbce technologicznej jest uważane za czynnik zwiększający ryzyko powstania raka płuca
Tłuszcze i cholesterol a ryzyko raka płuca
Poszukuje się także potencjalnego związku między spożyciem tłuszczu i cholesterolu w produktach spożywczych a ryzykiem raka płuca. Pomimo braku jednoznacznych badań w tym obszarze, eksperci zalecają zwrócenie uwagi na źródła tłuszczu pokarmowego, szczególnie w prewencji zachorowania na raka płuca. Mniejszy udział w diecie tłuszczu pochodzenia zwierzęcego oraz utwardzonych (niepłynnych) tłuszczów roślinnych będących źródłem nasyconych kwasów tłuszczowych (np. olej kokosowy) i zastąpienie ich płynnymi tłuszczami roślinnymi wysokiej jakości (np. oliwa z oliwek, olej rzepakowy) jest uzasadnionym postepowaniem prewencyjnym.
Suplementacja ß-karotenem u obecnych i byłych palaczy
Istnieją mocne dowody z badań dobrej jakości, na to, że stosowanie suplementacji ß-karotenem w dużych dawkach powoduje raka płuc u obecnych i byłych palaczy. Należy przy tym podkreślić, że suplementacja powinna jedynie uzupełniać niedobory poszczególnych składników.
Alkohol a ryzyko zachorowania na raka płuca
Alkohol to kolejny produkt, którego wpływ na organizm jest oceniany pod względem ryzyka wystąpienia nowotworów złośliwych płuc. Metaanaliza dużej liczby badań wykazała, że ryzyko wystąpienia tego nowotworu zwiększa się o 5% na każde 10g spożytego etanolu na dobę. Wpływ alkoholu etylowego na proces kancerogenezy to nie tylko działanie samego etanolu, ale także jego rakotwórczego metabolitu, jakim jest aldehyd octowy. Szczególnie niebezpieczna jest interakcja tych dwóch związków (tj. etanolu i aldehydu octowego) ze składnikami dymu tytoniowego, które powodują uszkodzenia DNA. Poza tym alkohol etylowy zwiększa przenikanie cząstek rakotwórczych przez błony śluzowe, ma wpływ na syntezę prostaglandyn i innych czynników prozapalnych, utlenianie lipidów i wytwarzanie wolnych rodników tlenowych.
Podsumowanie
Podsumowując warto odnieść się do w/w badań, które dowodzą, że spożycie warzyw i owoców, szczególnie bogatych w ß-karoten, retinol, witaminę C, izoflawony oraz wiele innych bioaktywnych związków zmniejszają ryzyko wystąpienia raka płuc. Z kolei nadmierna ilość czerwonego mięsa i jego przetworów w diecie, a także napojów alkoholowych zwiększa to ryzyko. Natomiast osoby palące tytoń powinny unikać suplementacji wysokimi dawkami ß-karotenu. Ponadto należy pamiętać o zasadach prawidłowego żywienia i odpowiednim bilansowaniu, urozmaicaniu posiłków. Nieodłącznym elementem zdrowego stylu życia jest także regularna aktywność fizyczna dopasowana do aktualnego stanu zdrowia i indywidualnych predyspozycji. Liczne dowody naukowe sugerujące, że ona również zmniejsza ryzyko występowania raka płuc.
źródła:
https://wcrf.org
https://iarc.who.int
https://aicr.org
Doktor nauk o zdrowiu w zakresie dietetyki i zdrowia publicznego. Adiunkt (pracownik naukowo – dydaktyczny) w Zakładzie Dietetyki Klinicznej Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego, z którym zawodowo i naukowo związana jest od 2005 roku. Autorka, współautorka licznych prac naukowych, rozdziałów oraz monografii polskich i zagranicznych. Członek Polskich Towarzystw Naukowych oraz Członek Rady Fundacji ONKOCAFE – Razem lepiej. W pracy naukowej i zawodowej koncentruje się na tematyce żywienia pacjentów onkologicznych, po transplantacji narządu oraz z przewlekłą niewydolnością nerek, a także na ocenie jakości ich życia. Posiada wieloletnie doświadczenie w pracy z pacjentem zdobyte w szpitalach klinicznych i poradniach specjalistycznych. Wykonywany przez nią zawód to misja i pasja oraz wewnętrzna potrzeba niesienia żywieniowego wsparcia chorym.